سنڌي/اردو ادبي سوسائٽي اسلاميه آرٽس ۽ ڪامرس ڪاليج سکر ۾ پندرهه روزهه ادبي گڏجاڻي بتاريخ 16 مارچ 2012، ڊاڪٽر عبدالقادر چاچڙ جي صدارت ۾ ٿي گذري. جنهن ۾ پروفيسر صاحبان ڊاڪٽر عبدالقادر چاچڙ، منظور بيدار، اختر علي ڀٽي، شعيب ميمڻ، شاڪر علي قريشي، عارف الله خان، گل ڪٽوهر، احمد علي منڱريه، عبدالجبار سولنگي ، سيد عاشق علي، خالد ميراڻي، فضل انڍهڙ سان گڏ بي اي فائنل ييئر جي شاگردن قادر حسين گوپانگ ۽ رحمت علي شيخ پڻ شرڪت ڪئي. هن ادبي پروگرام ۾ ٻه اسم ؛ پروفيسر شاڪر علي قريشيءَ اردو غزل جڏهن ته پروفيسر شعيب ميمڻ هڪ مضمون ”جديد تعليمي نظام جي ضرورت ۽ اهميت“ تنقيد لاءِ پيش ڪيا. شاڪر جي غزل کي سڀني تمام گھڻو ساراهيو. فضل انڍهڙ ان تي راءِ ڏيندي چيو ته ”فني ۽ فڪري لحاظ کان اهو هڪ بهترين غزل آهي. ان ۾ رڌم ۽ ترنم سان گڏ بهترين نوان خيال پيش ڪيا ويا آهن“. عارف الله چيو ته لڳي ٿو ته ”شاعر سان ڪا اهڙي وارتا ٿي گذري آهي جنهن کي هن تخليقي انداز ۾ پيش ڪيو آهي“. خالد ميراڻي چيوته ”هو هڪ ادبي فورم ۾ هيا جنهن ۾ کين تنقيد ڪرڻ جو حق نه هوندو هيو بس محض اسان کي تعريف لاءِ چيو ويندو هيو، پر هتي سوسائٽي جو ماحول نهايت شاندار آهي. هن شاعر کي صلاح ڏني ته هو پنهنجي شاعري لکت ۾ کڻي اچي ته جيئن ان کي هٿ ۾ رکي پڙهي بهتر نموني راءِ ڏئي سگھجي“. هن وڌيڪ چيو ته ”شاڪر جي غزل ۾ جيڪو روح هئڻ گھرجي اهو موجود آهي“. ميراڻي صاحب ان غزل جي مناسبت سان اردو ادب جي عظيم شاعر مرزا غالب جو غزل ٻڌائيندي چيو ته ”اها شاعري جيڪا ٻي ڪنهن عظيم شاعريءَ جي ياد ڏياري اها پاڻ به تمام عظيم هوندي آهي“. سندس خيال ۾ غزل جي جنهن نموني پڄاڻي ڪئي ويئي هئي اها شاندار هئي. بي اي ٽو جي شاگرد قادر حسين گوپانگ چيو ته ”اسان شاگردن کي اوهان هن سوسائٽي ۾ جنهن نموني جڳهه ڏني آهي اها اسان جي سکيا لاءِ تمام سٺي ڳالهه آهي. عبدالجبار غزل تي راءِ ڏيندي چيو ته اهو تمام بهترين هيو. هن وڌيڪ صلاح ڏني ته سوسائٽي کي ڪو وڏو پروگرام به ڪرائڻ گھرجي. پروفيسر فريد ابڙو ادبي ويهڪ تي خوشيءَ جو اظهار ڪيو ۽ پنهنجي ان خواهش جو اظهار به ڪيو ته ”هن قسم جي پروگرامن جو معيار وڌائڻ گھرجي ۽ پروگرام وڏي پيماني تي آڊيٽوريم يا گرائونڊ ۾ ڪرڻ گھرجن ۽ ڪنهن ٻاهرين ناليواري عالم کي به گھرائڻ گھرجي“. بي اي فائنل ييئر جي ٻي شاگرد رحمت علي شيخ غزل جي تعريف ڪئي. سندس چوڻ هو ته ”ماڻهون کي عشق شاعري ڪرائيندو آهي ۽ اسان به ڪوشش ڪنداسين ته ڪا لکڻي کڻي اچون“. احمد علي منڱريو غزل جي تعريف ڪئي. عزل جي تخليقڪار شاعر شاڪر چيو ته ”شاعر کي جيڪي ڪجھ دل ۾ اچي اهو ان کي پيش ڪرڻ گھرجي“. سندس پنهنجي غزل لاءِ وڌيڪ اهو چوڻ هيو ته ”انوقت مون کي جيڪي ڪجھ محسوس ٿيو اهو لکيو“. هن وڌيڪ چيو ته ” شاعر ۽ سندس محبوب جي وچ ۾ جيڪو رشتو آهي اهو ئي سمجھي سگھن ٿا“. گل ڪٽوهر شاعر جي غزل کي ساراهيندي چيو ته ”ان ۾ جيڪي ڪنٽراس ڏنل آهن اهي واقعي به وڏي اهميت رکن ٿا،. محفل جي صدارت ڪندڙ عبدالقادر چاچڙ صاحب هن قسم جي گڏجاڻي جي تعريف ڪندي ان جي جاري رهڻ تي زور ڀريو. سندس وڌيڪ چوڻ هيو ته ”اسان کي پنهنجن روين ۾ توازن رکڻ گھرجي. اسان جي هي گڏجاڻي ڪاليج اندر هڪ نئين ۽ مثبت ڪلچر کي متعارف ڪرائيندو“. هن لکارين کي هدايت ڪئي ته آئيندهه اهي پنهنجيون لکڻيون لکت ۾ کڻي اچڻ. سندس وڌيڪ چوڻ هيو ته ”تنقيد براءِ تعمير هئڻ گھرجي. ڪنهن جي تخليق تي تنقيد ان انداز سان ڪرڻ گهرجي جيئن ان سان لکاريءَ جي تعمير ٿئي ۽ سندس جذبا به مجروح نه ٿين. شاڪر جو غزل توقع کان وڌيڪ متاثر ڪندڙ هيو. سندس ماٺيڻي طبيعت کي ڏسي ڪو تصور به نه ٿو ڪري سگھي ته هن نوجوان ۾ ان حد تائين تخليقي صلاحتيون موجود آهن. اسان جو اڄ جون سرگرميون تاريخ جو حصو بڻجي وينديون. شاگردن جي ادبي گڏجاڻي ۾ شرڪت هڪ تمام اهم پيش رفت آهي، ان سان سندن صلاحيتون اجاگر ٿينديون. شاڪر صاحب پنهنجي غزل ۾ حقيقتون پيش ڪيون آهن. جدوجهد ڪرڻ وارا ئي عظيم انسان هوندا آهن. ان ڪري اسان شاگردن ۽ استادن کي اهو گس وٺڻ گھرجي“.
ان کان پوءِ نوجوان پروفيسر شعيب ميمڻ پنهنجون مضمون ”جديد تعليمي نظام جي ضرورت ۽ اهميت“ تنقيد لاءِ پيش ڪيو جنهن ۾ هن تاريخ جي مختلف مرحلن تي ٽيڪنالاجيڪل ترقيءَ کي سهيڙيندي چيو ته دنيا ۾ هر جاءِ تي ان کي لاڳو ڪيو پيو وڃي پر افسوس ته اسان جا ادارا ان کان محروم آهن. ان ڪري اهي هڪ وڏي وسيلي کان محروم رهجي ويا آهن. سندس مضمون ۾ سنڌ جي تعليمي نظام تي اهو افسوس ڏيکاريل هيو ته”بدقسمتيءَ سان اسان وٽ اڃا تائين ڏهاڪن کان پراڻو تعليمي نظام هلي رهيو آهي ۽ ان ۾ ڪائي جدت ۽ نواڻ نه آئي آهي“.
منظور بيدار مضمون جي تمام گھڻي تعريف ڪئي. اختر ڀٽي چيو ته اهو هڪ شاندار مضمون آهي ۽ ليڪک کي گذارش ڪئي ته کيس ان جي هڪ ڦوٽو ڪاپي ڏني وڃي ته جيئن هو ان کي پنهنجي شاگردن سان به شيعر ڪري سگھي. فضل انڍهڙ مضمون جي تمام گھڻي تعريف ڪئي.
سيد عاشق سنڌي/اردو ادبي سوسائٽي اسلاميه آرٽس ۽ ڪامرس ڪاليج سکر ۾ پندرهه روزهه ادبي گڏجاڻي بتاريخ 16 مارچ 2012، ڊاڪٽر عبدالقادر چاچڙ جي صدارت ۾ ٿي گذري. جنهن ۾ پروفيسر صاحبان ڊاڪٽر عبدالقادر چاچڙ، منظور بيدار، اختر علي ڀٽي، شعيب ميمڻ، شاڪر علي قريشي، عارف الله خان، گل ڪٽوهر، احمد علي منڱريه، عبدالجبار سولنگي ، سيد عاشق علي، خالد ميراڻي، فضل انڍهڙ سان گڏ بي اي فائنل ييئر جي شاگردن قادر حسين گوپانگ ۽ رحمت علي شيخ پڻ شرڪت ڪئي. هن ادبي پروگرام ۾ ٻه اسم ؛ پروفيسر شاڪر علي قريشيءَ اردو غزل جڏهن ته پروفيسر شعيب ميمڻ هڪ مضمون ”جديد تعليمي نظام جي ضرورت ۽ اهميت“ تنقيد لاءِ پيش ڪيا. شاڪر جي غزل کي سڀني تمام گھڻو ساراهيو. فضل انڍهڙ ان تي راءِ ڏيندي چيو ته ”فني ۽ فڪري لحاظ کان اهو هڪ بهترين غزل آهي. ان ۾ رڌم ۽ ترنم سان گڏ بهترين نوان خيال پيش ڪيا ويا آهن“. عارف الله چيو ته لڳي ٿو ته ”شاعر سان ڪا اهڙي وارتا ٿي گذري آهي جنهن کي هن تخليقي انداز ۾ پيش ڪيو آهي“. خالد ميراڻي چيوته ”هو هڪ ادبي فورم ۾ هيا جنهن ۾ کين تنقيد ڪرڻ جو حق نه هوندو هيو بس محض اسان کي تعريف لاءِ چيو ويندو هيو، پر هتي سوسائٽي جو ماحول نهايت شاندار آهي. هن شاعر کي صلاح ڏني ته هو پنهنجي شاعري لکت ۾ کڻي اچي ته جيئن ان کي هٿ ۾ رکي پڙهي بهتر نموني راءِ ڏئي سگھجي“. هن وڌيڪ چيو ته ”شاڪر جي غزل ۾ جيڪو روح هئڻ گھرجي اهو موجود آهي“. ميراڻي صاحب ان غزل جي مناسبت سان اردو ادب جي عظيم شاعر مرزا غالب جو غزل ٻڌائيندي چيو ته ”اها شاعري جيڪا ٻي ڪنهن عظيم شاعريءَ جي ياد ڏياري اها پاڻ به تمام عظيم هوندي آهي“. سندس خيال ۾ غزل جي جنهن نموني پڄاڻي ڪئي ويئي هئي اها شاندار هئي. بي اي ٽو جي شاگرد قادر حسين گوپانگ چيو ته ”اسان شاگردن کي اوهان هن سوسائٽي ۾ جنهن نموني جڳهه ڏني آهي اها اسان جي سکيا لاءِ تمام سٺي ڳالهه آهي. عبدالجبار غزل تي راءِ ڏيندي چيو ته اهو تمام بهترين هيو. هن وڌيڪ صلاح ڏني ته سوسائٽي کي ڪو وڏو پروگرام به ڪرائڻ گھرجي. پروفيسر فريد ابڙو ادبي ويهڪ تي خوشيءَ جو اظهار ڪيو ۽ پنهنجي ان خواهش جو اظهار به ڪيو ته ”هن قسم جي پروگرامن جو معيار وڌائڻ گھرجي ۽ پروگرام وڏي پيماني تي آڊيٽوريم يا گرائونڊ ۾ ڪرڻ گھرجن ۽ ڪنهن ٻاهرين ناليواري عالم کي به گھرائڻ گھرجي“. بي اي فائنل ييئر جي ٻي شاگرد رحمت علي شيخ غزل جي تعريف ڪئي. سندس چوڻ هو ته ”ماڻهون کي عشق شاعري ڪرائيندو آهي ۽ اسان به ڪوشش ڪنداسين ته ڪا لکڻي کڻي اچون“. احمد علي منڱريو غزل جي تعريف ڪئي. عزل جي تخليقڪار شاعر شاڪر چيو ته ”شاعر کي جيڪي ڪجھ دل ۾ اچي اهو ان کي پيش ڪرڻ گھرجي“. سندس پنهنجي غزل لاءِ وڌيڪ اهو چوڻ هيو ته ”انوقت مون کي جيڪي ڪجھ محسوس ٿيو اهو لکيو“. هن وڌيڪ چيو ته ” شاعر ۽ سندس محبوب جي وچ ۾ جيڪو رشتو آهي اهو ئي سمجھي سگھن ٿا“. گل ڪٽوهر شاعر جي غزل کي ساراهيندي چيو ته ”ان ۾ جيڪي ڪنٽراس ڏنل آهن اهي واقعي به وڏي اهميت رکن ٿا،. محفل جي صدارت ڪندڙ عبدالقادر چاچڙ صاحب هن قسم جي گڏجاڻي جي تعريف ڪندي ان جي جاري رهڻ تي زور ڀريو. سندس وڌيڪ چوڻ هيو ته ”اسان کي پنهنجن روين ۾ توازن رکڻ گھرجي. اسان جي هي گڏجاڻي ڪاليج اندر هڪ نئين ۽ مثبت ڪلچر کي متعارف ڪرائيندو“. هن لکارين کي هدايت ڪئي ته آئيندهه اهي پنهنجيون لکڻيون لکت ۾ کڻي اچڻ. سندس وڌيڪ چوڻ هيو ته ”تنقيد براءِ تعمير هئڻ گھرجي. ڪنهن جي تخليق تي تنقيد ان انداز سان ڪرڻ گهرجي جيئن ان سان لکاريءَ جي تعمير ٿئي ۽ سندس جذبا به مجروح نه ٿين. شاڪر جو غزل توقع کان وڌيڪ متاثر ڪندڙ هيو. سندس ماٺيڻي طبيعت کي ڏسي ڪو تصور به نه ٿو ڪري سگھي ته هن نوجوان ۾ ان حد تائين تخليقي صلاحتيون موجود آهن. اسان جو اڄ جون سرگرميون تاريخ جو حصو بڻجي وينديون. شاگردن جي ادبي گڏجاڻي ۾ شرڪت هڪ تمام اهم پيش رفت آهي، ان سان سندن صلاحيتون اجاگر ٿينديون. شاڪر صاحب پنهنجي غزل ۾ حقيقتون پيش ڪيون آهن. جدوجهد ڪرڻ وارا ئي عظيم انسان هوندا آهن. ان ڪري اسان شاگردن ۽ استادن کي اهو گس وٺڻ گھرجي“.
ان کان پوءِ نوجوان پروفيسر شعيب ميمڻ پنهنجون مضمون ”جديد تعليمي نظام جي ضرورت ۽ اهميت“ تنقيد لاءِ پيش ڪيو جنهن ۾ هن تاريخ جي مختلف مرحلن تي ٽيڪنالاجيڪل ترقيءَ کي سهيڙيندي چيو ته دنيا ۾ هر جاءِ تي ان کي لاڳو ڪيو پيو وڃي پر افسوس ته اسان جا ادارا ان کان محروم آهن. ان ڪري اهي هڪ وڏي وسيلي کان محروم رهجي ويا آهن. سندس مضمون ۾ سنڌ جي تعليمي نظام تي اهو افسوس ڏيکاريل هيو ته”بدقسمتيءَ سان اسان وٽ اڃا تائين ڏهاڪن کان پراڻو تعليمي نظام هلي رهيو آهي ۽ ان ۾ ڪائي جدت ۽ نواڻ نه آئي آهي“.
منظور بيدار مضمون جي تمام گھڻي تعريف ڪئي. اختر ڀٽي چيو ته اهو هڪ شاندار مضمون آهي ۽ ليڪک کي گذارش ڪئي ته کيس ان جي هڪ ڦوٽو ڪاپي ڏني وڃي ته جيئن هو ان کي پنهنجي شاگردن سان به شيعر ڪري سگھي. فضل انڍهڙ مضمون جي تمام گھڻي تعريف ڪئي.
پروفيسر شاڪرچيو ته ”ان مضمون جي ڦوٽو ڪاپي پرنسپل کي به ڏني وڃي ته جيئن هو ان ۾ ڏنل صلاحن تي عمل ڪري تعليمي معيار کي وڌائي سگھي”. پروفيسر خالد ميراڻي چيو ته ”ترقي يافته دنيا ۾ ٽيڪنالاجي هر ڪنهن وٽ آهي. پر اسان وٽ ان مان هڪ مخصوص ڪلاس فائدو پيو وٺي ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته اهو هتي به عام ٿيڻ گھرجي“. پروفيسر گل ڪٽوهر نوجوان لکاري جي لکڻين کي وقتائتو قرار ڏيندي سڀني پروفيسرن کي انفرميشن ٽيڪنالاجي سکڻ ۽ ان کي پنهنجي ڪلاس روم پرئڪٽس ۾ شامل ڪرڻ جي تلقين ڪئيئ صدارتي راءِ ڏيندي ڊاڪٽر عبدالقادر چاچڙ لکاري جي اٿاريل نقطن کي وڏي اهميت وارو قرار ڏنو ۽ چيو ته ٽيڪنالاجي اسان کي تمام اڻ ڳڻيون سهولتون ٿي ڏئي.
سيد
علي جو چوڻ هوته ”مواد موضوع سان ٺهڪندڙ گھٽ هيو“.
پروفيسر شاڪرچيو ته ”ان مضمون جي ڦوٽو ڪاپي پرنسپل کي به ڏني وڃي ته جيئن هو ان ۾ ڏنل صلاحن تي عمل ڪري تعليمي معيار کي وڌائي سگھي”. پروفيسر خالد ميراڻي چيو ته ”ترقي يافته دنيا ۾ ٽيڪنالاجي هر ڪنهن وٽ آهي. پر اسان وٽ ان مان هڪ مخصوص ڪلاس فائدو پيو وٺي ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته اهو هتي به عام ٿيڻ گھرجي“. پروفيسر گل ڪٽوهر نوجوان لکاري جي لکڻين کي وقتائتو قرار ڏيندي سڀني پروفيسرن کي انفرميشن ٽيڪنالاجي سکڻ ۽ ان کي پنهنجي ڪلاس روم پرئڪٽس ۾ شامل ڪرڻ جي تلقين ڪئيئ صدارتي راءِ ڏيندي ڊاڪٽر عبدالقادر چاچڙ لکاري جي اٿاريل نقطن کي وڏي اهميت وارو قرار ڏنو ۽ چيو ته ٽيڪنالاجي اسان کي تمام اڻ ڳڻيون سهولتون ٿي ڏئي.
ان نموني اها گڏجاڻي سانجھيءَ تائين هلي پنهنجي پڄاڻي تي پهتي.
