محبتن جو سفر

گهڻا سال اڳ  2005ع ۾ منهنجي سائين علي حسين قاضي صاحب سان نيازمندي ڇا ٿي ائين لڳو ڄڻ ٻن بتن ۾ هڪ ئي روح گهڙي ويو هجي، نينهن جا ناتا وقت گذرڻ سان وڌيڪ مضبوط ٿيندا ويا. اسان جي جوڙيءَ ۾ ٽيون نالو عزير سومري جو جوڙ ٿيو هو. عزير سومري جو والد صاحب هيو ته کڻي مزدور پر پر هو هڪ وزنري شخص هو، هن پنهنجي خاندان کي ڳوٺ رڪ مان لڏائي ڪرائي جو گهر وٺي اچي سکر ۾ رهايو هو. سندس ٻه ننڍا پٽ انوقت ڪاليج ۾ تعليم حاصل ڪندا هيا جن مان هڪ هاڻي انجنيئر ته ٻيو ڊاڪٽر آهي. ان کي چئبو آهي صحي فيصلي جو ثمر. جڏهن ته عزير سومرو ادبي، سماجي، علمي ۽ سياسي دوستن جي اٿاويٺيءَ ۾ شرڪت ڪندو هو ۽ ساڳي وقت مان پنهنجي اسلاميه آرٽس ۽ ڪامرس ڪاليج سکر ۾ سنڌي ادبي سوسائٽي جو سيڪريٽري هئم ۽ ڪونه ڪو پروگرام پيا ڪندا هياسين ۽ عزير سومرو مون وٽ روز ايندو هو. ڪاليج جا يار دوست ڀوڳن ڀوڳن ۾ چوندا هيا ته "عزير سومرو اميرگل جو جنُ اهي". اهي ئي ڏينهن هيا ته نثري نظمن جهڙي شاعر حبيب ساجد جي معرفت سي ايس ايس ڪري پاڪستان ريلوي ۾ آفيسري ڪندڙ سائين طارق عزيز ڪولاچي صاحب سان چارچشمي اهڙي ٿي ته مون ۽ قاضي صاحب جي ساڳي روح وانگر هاڻي اسان ٽن بتن ۾ هڪ روح ٿي وياسين. اسان پنهنجي ان چوڪڙيءَ کي"صوفي سنگت" جو نالو ڏنو. مون پنهنجي ساٿ تي هڪ مضمون به لکيو هو جيڪو ان وقت جي ڪنهن سنڌي اخبار ۾ ڇپيو پڻ هيو. بعد ۾ عزير سومرو پنهنجي ڀائرن جي اعلي تعليم جي سهولت ڪري ڪراچي لڏي ويو هو ته اسان جي موتئي جي گل جهڙي ٽمورتي ٺهي پئي هئي. انيڪ راتيون، اڻ ڳڻيون شامون ڪيئي ڪاڙها ۽ ڪيئي سرد راتيون گڏ گذاريون هيوسين. وقت جو ڦيٿو ڦرندو رهيو، ڪولاچي صاحب جي بدلي ڪڏهن راولپنڊي ته وري ڪڏهن اونهاري جي سخت ڪاڙهن ۾ ملتان ۽ وري هڏيون ڄمائيندڙ ٿڌ ۾ ڪوئٽه ۾ ٿيندي رهي. مون پنهنجي ڪيريئر جا آخري ٻه سال اوٻاوڙي کي ڏنا ۽ وقتي طرح اسان غم روزگار ڪري الڳ الڳ ڏسائن ۾ هليا وياسين، پر هڪ دفعو وري تسبيح جي داڻن وانگر اسان ٻيهر ساڳي ڏور ۾ اچي گڏ ٿيا آهيون جڏهن مون رٽائرمينٽ وٺي مستقل سکر ۾ خيما کوڙيا آهن ۽ ڪولاچي صاحب جي پڻ واپس سکر ۾ پوسٽنگ ٿي آهي. هن دفعي اسان جي تسبيح جي داڻن ۾ ٻه بيا به قيمتي داڻا سائين وحيد انصاري ۽ سائين شاهنواز چاچڙ جو اضافو ٿيو آهي.

ڪالهه اسان جي ٽمورتي بنا ڪنهن اڳواٽ رٿابندي جي روڊن تي سائين طارق عزيز ڪولاچي جي جمني گهمائيندي وڃي مرشد سچل جي درگاهه تي نڪتا هياسين. واپسيءَ تي ٺيڙهي باءِ پاس تي لذيز ڊنر ۽ ويندي روهڙيءَ باءِ پاس ڀرسان نئين جڙندڙ روهڙي بس ٽرمينل کير پتي چانهه ته وڏو چس ڏنو هو پر انهن سڀني ڳالهين کان وڌيڪ ته اهي ڳالهيون هيون جيڪي اسان سفر وقت تي هڪ ٻئي سان ونڊيون هيون. مون سائينءَ ڪولاچي صاحب جو هڪ مني انٽرويو جيڪو نوجوانن جي سکيا متعلق هو جي وڊيو جوڙي پنهنجي يوٽيوب چينل تي رکي ڇڏيو آهي (https://youtu.be/Y-DzmbbesUI) ۽ ساڳي وٽن تي بيدل سائينءَ جو نوحو سائين علي حسين قاضي صاحب چيو هو ان جي رڪارڊنگ پڻ چينل تي موجود آهي https://youtu.be/mVT27qmBVOY) . سائين طارق عزيز ڪولاچي صاحب وري هر جاءِ جا ڦوٽو رويو سان گڏ گوگل تي رکي رهيو هو. ياد رهي ته گوگل اهڙي ڪم ڪرڻ تي همٿائيندو رهندو آهي. ان سان اهو ڪم ٿيندو آهي ته انهن ماڳن مڪانن جي معلومات دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ تائين پهچي ويندي آهي ۽ دنيا وارن کي انهن ماڳن مڪانن متعلق ڄاڻ ملندي آهي. هن نيڪ ڪم لاءِ گوگل وارا رڳو همٿ ناهن ٻڌرائيندا آهن پر اهي سرٽيفڪيٽ ڏيندا آهن، اهي دنيا اندر انهن موضوعن تي منقعد ٿيندڙ سيمينارن، ورڪشاپن ۽ پروگرامن ۾ شرڪت جون دعوتون پڻ ڏيندا آهن ۽ جيئن جيئن پوائنٽون وڌنڌيون رهنديون آهن ته هو ڊالرن ۾ انهن جو معاوضو پڻ ڏيندا آهن.

شل محبتون گلدستن وانگر سونهن ۽ خوشبوءِ پکيڙينديون رهن.

زندگي ۽ موت

مان به ٻين ڪروڙن انسانن وانگر کڻي جو مري ويندس، وڃي مٽيءَ سان مِٽي ٿيندس پر پوءِ به ڪنهن نه ڪنهن صورت ۾ هن دنيا اندر هوندس، پنهنجي اولاد ۾ جين پارٽيڪلس جي شڪل ۾، پنهنجي لکيل ڪتاب يا لکڻين ۾، گوگل جي ڌرتيءَ جيتري وسيع ڪينواس تي پنهنجي بلاگ، يوٽيوب وڊيوز ۾، ڦوٽوز جي شڪل ۾ ۽ ڪجهه وقت لاءِ سوشل ميڊيا فيس بوڪ، ٽويٽر تي به زندهه هوندس جڏهن ڪو يار دوست ڪڏهن ڪڏهن سار لهندو ته
 هيو ڪو هي به انسان،
 منجهه هن جهان،
هاڻي لڳي پيو جهڙو گمان،
هونءَ آهي هتڙي
هر ڪو
گهڙي پل جو مهمان
پر پوءِ به انسان
نه ٿو ڇڏي
پورو جهان،
يادن ۾،
سارن ۾،
سڏڪن ۾،
هڏڪين ۾،
گوڙهن ۾،
ٽهڪن ۾،
تارن وانگي
ٽمڪندو رهي ٿو
ڪو ڪو انسان.
هي زمين
هي آسمان
امڙ جي هنج
جيان آهن
مهان

Muhram ul Haram and we Sindhi

سوچون، سپنا، اڌما

گھڻن ڏينهن کان وٺي لکڻ جي ڪم کي بريڪ لڳل هو، لکڻ مان منهنجي مراد ڪو وڏو، سير حاصل مضمون باقي ٿوريون گھڻيون ڳالهيون، چٽڪلا ته فيس بوڪ  ۽ ٽويٽر تي هلندا رهندا آهن. جن تي واهه واهه سان گڏ تنقيد به ٿيندي آهي ميارن سا گڏ دڙڪا به سهڻا پوندا آهن ته ڪڏهن فتوائن کي به منهن ڏيڻو پوندو آهي. جيئن ته مان ڪنهن به فرقي ورقي جو ماڻهوناهيان ۽ اڪثر منهنجا يار هِن پاسي نه ته هُن پاسي جا مجاهد آهن ان ڪري جڏهن ڪنهن به فرقي جي ڪيل انسانيت سوز ڏوهن تي لکندو آهيان ته منهنجا فرقي باز يار صفا ڏاڪا ٻڌي چڙهي پوندا آهن. جڏهن سياسي بازيگرن جي ڪنهن ڌر جي نالائقين تي قلم کڻندو آهيان ته هڪ سياسي ڌر ٻي سياسي ڌر جو ونگارو چئي پنهنجي اندر جي باهه مون تي ڪڍندا آهن. کين ڪير سمجھائي ته مان ڪنهن به سياسي بازيگر جي درن تي ڌڪا کائيندو آهيان نه ئي  ڪنهن وڏيري ٽنڊڻ خان يا ڪنهن ماڪوڙي سردار يا ڪنهن اڏوهي جهڙي پير جا پير جھليا اٿم.   مان هڪ آزاد انسان آهيان، مون سان منهنجي مولا ڀورائي ۾ ڀال ڪري ڇڏيا آهن. ان ڪري مان بي خوف ٿي لکندو آهيان. ظلم مسلمان تي ٿئي، هندو تي ٿئي، سک يا عيسائي تي ٿئي، ڪنهن پنجابي، سنڌي، بلوچي، اردو ڳالهائيندڙ، پختون تي ٿئي ان کي ظلم ئي سمجھندو آهيان. مون زندگي جا ڪيترائي سال سياست جي راهن تي گهلجندي گذاريا آهن ان ڪري اهي ڳالهيون به مون کي چٽيون نظر اينديون آهن جن تي مذهبي، قومپرستي، ترقي پسندي، فرقي پرستي، وطن سان محبت جا چلڪڻا پردا لڳل هوندا آهن. مون سنڌي ۽ اردو ادب پڙهيو آهي ۽ پڙهندو رهندو آهيان. منهنجي مطالعي ۾ناول، تاريخ، سفرناما، شاعري، آتم ڪهاڻيون، سوانح حيات، ڪهاڻيون، سياست، ادب، تعليم، سماج، نفسيات، آرڪيالاجي، اينٿرو پائلاجي، ٽيڪنالاجي وغيرهه وغيرهه جهڙا موضوع شامل هوندا آهن. مان پنهنجو پاڻ کي جيترو لکڻ جو حق ڏيندو آهيان ته ساڳيو حق ٻين جو به سمجھندو آهيان. پر مون اڪثر مشاهدو ڪيو آهي ته ڪيترا اسان جا دوست پنهنجي پنهنجي فيس بوڪ والن تي ته صفا خاموش هوندا آهن پر اسان جهڙن جي هر ڳالهه تي اڙي ڪري بيهي رهندا آهن. هر ڪنهن جو پنهنجو وڙ، ڪنهن حد تائين اهو به سندن ٿورو ئي ٿيو ته اهي گھٽ ۾ گھٽ منهنجي ڪيل ڳالهين تي تنقيد ڪري انهن جي اهميت تي مهر هڻي ويندا آهن. جيڪڏهن منهنجي ڪيل ڳالهين ۾ ڪو اثر نه هجي، انهن ۾ ڪا گھرائي نه هجي ته ڪوبه انهن تي ڪجھ به نه لکندو سواءِ لائيڪ، دل واري بٽڻ دٻائڻ واري موالي قسم جي دوستن جي. دوستن کي گذارش آهي ته کين لکڻ گھرجي بنا ڪنهن ڊپ ڊاءُ جي، ڪنهن تنقيد جي خوف کان مٿاهون ٿي ڪري لکڻ گھرجي. ها جيڪڏهن ڪو يار دوست اصلاح ڪري، ڪا صلاح ڏئي دليل سان ڪيل ڳالهه کي رد ڪري ته اسان کي وڏي دل ڪري اهي ڳالهيون مڃڻ گھرجن. مان هاڻي اڳتي ڪوشش ڪندس ته پنهنجو ونڊيل ويچار فيس بوڪ، ٽويٽر، واٽس ايپ، بلاگ سان گڏ يوٽيوب تي پڻ رکان ته جيئن هر جاءِ تي اسان جي پنهنجي ٻوليءَ جا ذخيرا وڌن، گوگل جي ترجمي ڪاريءَ واري سسٽم ۾ وڌيڪ پرفيڪشن اچي.