ڊاڪٽر خادم منگي؛ گھڻ پاسائين شخصيت

22 سيپٽمبر 2016ع خميس جي ڏهاڙي جاڳرتا فورم سکر جي دوستن پاران سنڌ جي ڀلوڙ شاعر، نثر نويس، سماجي ۽ سياسي ڪارڪن، هڪ استاد سائين خادم منگيءَ سان رهاڻ جو پروگرام سکر شهر جي جهڳمٽن ۽ جھميلن کان ٿورو پرڀرو ڳوٺ فراش ۾ رکيو ويو هو، ڳوٺ جنهن ۾ جاڳرتا فورم جو موجودهه سيڪريٽري محترم ارشاد پيرزادو جن به رهندا آهن. پيرزادن جو هڪ مشهور ڳوٺ ٻلهڙيجيءَ لاڙڪاڻو به آهي جنهن ۾ انور پيرزادو، سائين قربان پيرزادو ۽ ٻيا کوڙ سارا ساڃهوند رهندا هيا يا رهندا آهن، ان جي ڀيٽ ۾ فراش ڳوٺ وارا پيرزادا کڻي ايترا مشهور يا مقبول نه به هجن پر اسان انهن کي ڪنهن به صورت ۾ کين نظر انداز ڪري نه سگھنداسين. فراش ڳوٺ جو سماجي، سياسي ۽ ادبي محاذن تي سرگرم ارشاد پيرزادو ته آهي ئي پنهنجو مٽ پاڻ پر مون کي ڪالهه ئي ها خبر پئي ته اتر سنڌ جي مقبول اخبار ”پاڪ سنڌ“ جا ڌڻي به هن ڳوٺ جا رهواسي آهن. پيرزادا ٻلهڙيجي جا هجن يا فراش ڳوٺ جا ڊاڪٽر خادم منگيءَ جا ٻنهي ڳوٺن جي پيرزادن سان ويجھو واسطو رهيو آهي. ڪن کان ڊاڪٽر ساڃاهه جا سبق ورتا آهن ته ڪن کي وري ڏاهپ جا ڏس ڏنا آهن.

ڊاڪٽر خادم منگي سان رهاڻ جي پروگرام ۾ مان جڏهن پهتو هوم ته مون کان اڳ ئي پروگرام شروع ٿي چڪو هو ۽ هڪ اهم مقرر سائين نياز ڀٽو ڊاڪٽر خادم منگي جي شخصيت سندس علمي، ادبي، سماجي، سياسي ڪم تي ڀرپور نموني ڳالهائي چڪا هيا جو بعد ۾ ايندڙ سڀني سندس حوالا پئي پيش ڪيا. مان به ڊاڪٽر خادم تي ڳالهائڻ پئي گھريو پر جيئن ته مقررن جي هڪ ڊگھي لسٽ هئي ۽ ان ۾ (دير سان اچڻ  ڪري شايد) منهنجو نالو درج به ٿيل نه هو ان ڪري مون کي گھرايو ئي نه ويو هو ۽ مان سمجھان ٿو ته پروگرام جي نوعيت کي ڏسندي اهو صحيح فيصلو هو. ڀلا مان ڇا ڳالهايان ها؟  جيئن ته منهنجي تياري هئي نه ئي ڪجھ لکت ۾ کڻي آيو هوس. پر جڏهن دوستن جون تقريرون پئي ڪيون، تعريفون ۽ تنقيدون پئي ڪيون، ڊاڪٽر خادم کي هي به ڪرڻ کپندو هو، کيس هو به ڪرڻ کپندو هو ته سندس شخصيت ۾ چار چنڊ لڳي وڃن ها ته انوقت منهنجي دل به اڌما پئي کاڌا ته منهنجو پرين پيارو اسٽيج سيڪريٽري سائين بشير سميجو شل مون کي به سڏائي ته مان به ڳالهايان.

 مون سوچيو هو ته مان اسٽيج تي وڃي ڀوڳ ڪندس، هونئن به منهنجي اندر ۾ ڪو مشڪرو ويٺل آهي جيڪو مون کي جتي ڪٿي خوار خراب به ڪرائيندو آهي پر ڪٿي وري عزت به ڏياريندو آهي. سو مون ان مشڪري کي اسٽيج تي چڙهي ڇوٽ ڇڏڻ پئي گھريو. مون سڀ کان اول ته اهو سوچيو هو ته ڊاڪٽر خادم منگيءَ جي ظاهري جسماني سونهن ۽ سوڀيا تي ڳالهائيندس. ڀريل بت، گورو چٽو رنگ، گول چهرو، ڳاڙها ڳٽا، ذهين اکيون، وڏو مٿو (جنهن ۾ نه ڄاڻ ڇا ڇا ته نه ڀريل آهي)، ڀريل بت جي حساب سان پورو پنو قد (سنڌيءَ ۾ چوڻي آهي ته مڙسن جا قد ناهن ڪڇبا)، هلڻ ۾ ڦڙتي، چپن تي مرڪ، جوشيليون تقريرون، محفلن کي گرمائيندڙ ڊگھا نظم...هاڻي جنهن ماڻهون ۾ ايتري سونهن هجي، ايتريون خوبيون هجن ۽ مٿان وري نياز ۽ نوڙت وارو سڀاءُ هجي ته مون جهڙو صوفي ماڻهون اهڙي سهڻي ماڻهون مٿان عاشق ٿيڻ کان هرگز رهي ڪونه سگھندو. سو آءُ هڪ طرفو اعلان ٿو ڪريان ته ڊاڪٽر خادم منگي سان مون کي عشق آهي. هونئن مان عشق ڪرڻ لاءِ رنگ، نسل، عمر جي جھنجھٽن کي وچ ۾ ناهيان آڻيندو، مان به عاشق آهيان اهڙو ئي جنهن جو ذڪر ڊاڪٽر خادم منگي پنهنجي ڊگھي نظم ”عشق لاحاصل“ ۾ ڪندو رهندو آهي. جيئن ته ڊاڪٽر خادم منگي هاڻي منهنجو محبوب آهي ته مان اهو اعلان ڪندي فخر ٿو محسوس ڪريان ته منجھس جيڪي به خاميون آهن (جن جو ذڪر اسان جي پرين پيارن ساڻس رهاڻ واري پروگرام ظاهر ڪيون هيون) سان قبول ڪيان ٿو. هو ڪهڙي سياسي، سماجي، ادبي ڌر سان لاڳاپيل آهي يا ناهي اهو منهنجي لاءِ ڪابه حيثيت نه ٿا رکن، منهنجي لاءِ سائين ڊاڪٽر خادم منگي اهم آهي. 

ڊاڪٽر خادم منگي پنهنجي پٽ تي سوڀو گيان چنداڻيءَ جو نالو رکيو آهي. سوڀو گيان چنداڻي جيڪو هن ديس جو هڪ منفرد، سچو، بهادر، بي باڪ انسان هو. جنهن سياست ۾ منافقت نه ڪئي، جنهن خانداني تحفظ ۽ خوشحالي وارن موقعن کي مڪمل نموني ٿڏي سنڌ جي مٽيءَ جي چونڊ ڪئي، اهو سوڀو سائين خادم منگي جو سياسي استاد ۽ روحاني رهبر آهي ان ڪري هن پنهنجي استاد مان مٿاهون ڪيو آهي ۽ ثابت ڪيو ته هو به پنهنجي گروءَ وانگر ئي اصول پسند ۽ سنڌ دوست آهي. پاڪستان ۾ رهندي جتي گام گام تي وحشي جانور مذهب جي چادر اوڍي آدم بوءِ آدم بوءِ ڪندي نظر پيا اچن ان ساڳي ديس ۾ ساڳي ماحول ۾ رهندي جيڪڏهن ڊاڪٽر خادم منگي اها جرئت ڪري ٿو ته هو وڏو بهادر آهي.  ان ڳالهه مان اسان سندس پنهنجي نظرئي سان لاڳاپن (Commitment) جو اندازو لڳائي سگھون ٿا. هاڻي جيڪڏهن ڪو دوست کيس ائين چوي ته ”او فلاڻي سانچي ۾ جيئن ته توکي نه وڌو ويو هو ان ڪري تون اسان جهڙو ٿي نه سگھين، جيڪڏهن تون ان سانچي مان گذرين ها ته جيڪر اسان جهڙو هجين ها.“ مون شڪر پئي بجا آندا ته ڊاڪٽر اهڙن سانچن مان نه گذريو هو جيڪڏهن هو به انهن راهن تي اکيون ٻوٽي هلي ها ته سندس رويو ۽ وهنوار به انهن روبوٽ اسٽائيل ڪامريڊن جهڙو هجي ها جيڪي سڀ ڪجھ وڃائي، راهون گم ڪري بوڇڻ ڪلهي تي رکي اڪيلا رهجي ويا آهن ۽ حقيقت ۾ زيرو واري حيثيت ماڻي چڪا آهن. هو کيس به پاڻ جهڙو زيرو ڏسڻ جا خواهشمند آهن شايد!!!

رڳو خوبيون هجن ته اهو ماڻهون نه پر فرشتو هوندو آهي ۽ جيڪڏهن ڪنهن ۾ رڳو خرابيون هجن ته اهو به انسان نه پر شيطان هوندو آهي. انسان خوبين ۽ خامين جو مجموعو آهي. الاءِ ته ڇو منهنجي پيارن دوستن کي جدليات جا اها سادا اصول ۽ قانون سمجھ ۾ ڇو ڪونه ٿا اچن جن جي پرچار هو مذهبي فريضو سمجھي هر پروگرام ۾ ڪندا آهن. ڊاڪٽر خادم منگيءَ کي به انهن جدلياتي اصولن تي ماپڻ جي ضرورت آهي. مون کي پورو يقين آهي ته جڏهن تڪ تور ٿيندي ته تارازيءَ جو اهو پڙ تمام ڀاري هوندو جنهن پاسي ڊاڪٽر خادم منگيءَ جا سڀاويڪ پاسا وڌا ويندا.  

لڳ ڀڳ سڀني ڳالهائيندڙن ڊاڪٽر خادم منگي جي شخصيت جو هڪ اهم پاسو صفا وساري ڇڏيو هو. سڀني ڳالهائيندڙن سندس شاعري، ادبي، سياسي، سماجي گڻن جون ڳالهيون ته ڪيون پر ڪنهن هڪ به ائين ڪونه چيو ته ڊاڪٽر خادم منگي انهن سمورن گڻن سان گڏ هڪ ڪامياب استاد پڻ آهي. هو ميڊيڪل ڪاليج اندر شاگردن ۽ شاگردياڻين کي جديد طب جا اصول، مول متا سيکاريندو آهي. مان جڏهن به سکر جي غلام محمد ميڊيڪل ڪاليج ساڻس ملڻ ويو هوندم ته کيس شاگردن جي جھڳٽن وچ ۾ ڏٺو هوندم. ڊاڪٽر خادم منگي ان مورچي تي ڪتابن ۽ قلم وارن هٿيارن سان ليس ٿي بيٺو آهي ۽ مستقل جي معمارن جي ذهني اوسر ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪري پيو.

گھڻ پاسائين، گڻائتي ۽ خوبصورت ۽ خوب سيرت رکندڙ ڊاڪٽر خادم منگيءَ لاءِ دعا آهي ته شل صحت، دولت، عزت ۽ وقار سان وڏي ڄمار ماڻين.