اچو ته سچ ڳالهايون

2014-08-19 جي ڊائري جيڪا مون ڪامرس ڊپارٽمنٽ جي ڪمري ۾ 5.20 شام جو لکي هئي

ڪالهه ڪو ڪريڪيولر ايڪٽيوٽيز ڪاميٽيءَ جي روائتي ميٽنگ بعد غير رسمي ڪچهري ۾ ڪاليج جي پرنسپل صاحب روائتي ڀاشن ڏيندي چيو ته ”بابا ڪلاسن جي معاملي ۾ مان ڪابه ڪوتاهي قبول نه ڪندس ڀلي کڻي اهو ڪير به هجي“.  سڀ ڪنهن کي منهن تي سچي ڳالهه چئي ڏيندڙ، اسٽاف روم جي سيڪريٽري کيس عرض ڪيو ته ”قبلا جي اوهان واقعي اهو چاهيو ٿا ته پوءِ گھٽ ۾ گھٽ هڪ هفتو اسان کي ڏيو“ (سندس مطلب هو ته هڪ هفتي تائين هو پاڻ اچي ڪلاس روم پرئڪٽس جي نگراني ڪري) تنهن تي صاحب وراڻيو ته ”اوهين ڏسو ٿا ته مان ڪيترو نه مصروف آهيان، مون کي ٽائيم ڪٿي آهي ته اهو ڪم ڪري سگھان“. سندس ان ڳالهه کي هڪ اڌ ٻئي پروفيسر به هي چئي سُر وٺرايو ته ”يار پرنسپل صاحب کي پنهنجو ڪم ڪرڻ ڏيو پاڻ سڀ باقي ڇا ڪنداسين“.

مون کي حيرت آهي ته جيڪو ماڻهون ڪلاس روم پرئڪٽس تي ڪابه ڪوتاهي برداشت ڪرڻ لاءِ تيار ناهي اهو صرف هڪ هفتو به ڪلاسن جي نگراني واري  ڪم کي ڏيڻ لاءِ تيار ناهي....ڪڇان تان ڪافر ٿيان ماٺ ڪيان ته مشرڪ واري ڪار آهي.

پرنسپل صاحب پنهنجو هڪ ڪارنامو بيان ڪندي ٻڌايو ته ڪالهه هو جنهن وقت ڪاليج اندر ٽرانسفارمر لاءِ لڳندڙ ٿنڀي کي انسٽال ڪرڻ واري ڪم جي پاڻ مٿان بيهي نگراني ڪري رهيو هو ته کيس چار شاگرد وقت کان اڳ ڪاليج کان واپس ويندي نظر آيا، مون کانئن سڏي حال احوال ورتا، خبر پيئي ته ڪنهن پروفيسر کين اهو چئي گھر واپس اماڻي ڇڏيو هو ته واسطيدار پروفيسر موڪل تي آهي انڪري اوهين ڀلي واپس هليا وڃون. وڌيڪ سندس چوڻ هو ته هن ان ڳالهه جو هڪدم نوٽس ورتو ۽ ان پروفيسر سان جيڪا ويڌن ڪئي کيس ئي خبر هوندي.

هتي هڪ سوال ٿو اٿي ته جي پرنسپل صاحب ٿنڀي جي لڳائڻ واري انتهائي ”حساس ۽ اهم“ ڪم جي نگراني بدران پاڻ ڪلاس روم ۾ هلندڙ پرئڪٽس جي ڪم تي نظر رکندڙ هجن ها ته اها بي ضابطگي سرانجام ٿي سگھي ها!!!؟؟؟

ڪاليج اندر ريگيولر داخلا وٺندڙ سمورن شاگردن ۽ شاگردياڻين کان هڪ قسم نامون ورتو ويندو آهي ته جيڪڏهن سندن حاضري 75 سيڪڙو نه هوندي ته هو امتحاني فارم ڀرڻ جي قابل نه رهندا. موجودهه پرنسپل صاحب شاگردن جي حاضريءَ جي سلسلي ۾ هڪ مربوط پروگرام تي عمل ڪرائي رهيو آهي. ڏينهن ۾ هر ڪلاس ۾ پنج پيرڊ ٿيندا آهن. هرهڪ استاد کي حاضري بوڪ مهيا ڪري ڏنل آهي ته اهي سندس ڪلاس ۾ حاضر شاگردن يا شاگردياڻين جي حاضري وٺي رکن ۽ هر مهيني پرنسپل صاحب کي سندن سراسري حاضريءَ جو ريڪارڊ پيش ڪن. ان کان سواءِ هڪ سينئر پروفيسر جي ڊيوٽي لڳائي ويئي آهي ته هو هلندڙ ڪلاسن ۾ رينڊ ملي وڃي ڪلاس ۾ موجود ٻارن جي حاضري وٺي روزانه بنياد تي پرنسپل صاحب جن کي رپورٽ ڪن. ٻارن جي حاضري ريڪارڊ جو اهو فول پروف انتظام ڪيل آهي ۽ پرنسپل صاحب کي هاڻي خبر هئڻ گھرجي ته ڪهڙي ڪلاس جي سراسري حاضري ڇا رهي، ڪهڙي شاگرد يا شاگردياڻي ڪيترا ڪلاس اٽينڊ ڪيا يا صفا غير حاضر رهيا/رهيون...وغيره. پر اهڙن سڀني انتظامن ڪرڻ بعد به جيڪڏهن امتحاني فارمن ڀرجڻ وقت پرنسپل صاحب اهو چئي ته ”اوهان ڀلي هرڪنهن کي 75 سيڪڙو حاضري ڏئي ڇڏيو ته جيئن ڪنهن جو فارم رد نه ٿئي“ ته ماڻهون مٿي ته هٿ رکي ويهي ٿو رهي ته يا خدا يه ماجرا ڪيا هي...

اڃا ڳالهه جي تهه تائين پهچڻ جي ڪوشش ڪيون ٿا. ڪاليجن ۾ جيڪا انڌا ڌنڌ داخلا پاليسي آهي، اها سراسر غلط آهي. اسين داخلا ڏيڻ وقت ئي شاگردن جي غير حاضري کي يقيني بڻائڻ ۾ ڪابه ڪسر ناهيون ڇڏيندا. مثال طور جيڪڏهن اداري ۾ هڪ ڪلاس ۾ هڪ سؤ ٻارن کي پڙهائڻ جا انتظام آهي ۽ اوترا ئي استاد به آهن جيڪي سندن وقت سر ڪلاس وٺي سگھن ٿا. پر جي ان جي جاءِ تي اسان پنج سؤ داخلائون ڪيون ٿا ۽ اداري ۾ ايترا نه ته ڪلاس روم آهن، نه فرنيچر آهي نه استاد آهن ته کين پڙهائي سگھن پوءِ ٻارن کي پڙهائڻ وارو ڪم ته علاءُ الدين جي ڏيئي واري جن کان به نه ٿي ڪونه سگھندو. ان سڄي قصي مان جيڪا ڳالهه عيان آهي اها هي آهي ته اسان پهرين ڏينهن تي ئي ٻارن جي غير حاضر رهڻ واري عمل کي يقيني بڻائڻ جا سمورا سبب پيدا ڪري ڇڏيندا آهيون.  ٿيڻ ته ائين گھرجي ته انفرا اسٽڪچر ۽ هيومن ريسورس کي نظر ۾ رکي داخلائون ڪرڻ گھرجن. داخلائن ڏيڻ وقت هرهڪ داخلا وٺندڙ شاگرد ۽ شاگردياڻيءَ جي ڪا انٽري ٽيسٽ بعد ذاتي انٽرويو ڪيو وڃي ۽ سندس حاضر رهڻ يا نه رهڻ متعلق ڪي رايا قائم ڪري کين داخلا ڏيڻ گھرجي جيئن  يونيورسٽين وارا پنهنجي اداري ۾ داخلا وقت ڪندا آهن. اهي داخلائون ڪلاس روم جي گنجائش ۽ پاڙهيندڙن جي نمبر کي ڏسي ڏيندا آهن.  هاڻي ته سٺين يونيورسٽين يا ڪاليجن ۾ مختلف سبجيڪٽس ۾ داخلائن لاءِ اين ٽي ايس جي ٽيسٽ يا ادار پاران انٽري ٽيسٽ ۽ انٽرويو پاس ڪرڻ کي لازمي قرار ڏنو ويو آهي.  

اهي ڳالهيون مون جيئن مٿي لکيون اٿم تيئن ئي ڪالهه ڪاليج جي اسٽاف روم ۾ بيان ڪيم. منهنجي ان ڳالهه ڪرڻ تي منهنجو هڪ مهربان سائين مون تي صفا ڏاڪا ٻڌي چڙهي ويو. مون جهڙوڪر ککر ۾ کڙو هنيو هو. سائين جن وڏي جذباتي انداز ۾ مون کي تنبيهه ڪئي ته منهنجو دماغ خراب آهي، مان جيڪي ڪجھ چاهيان ٿو اهو ممڪن ئي ناهي. جيڪڏهن ڪاليج وارن داخلائون گھٽائي ڇڏيون يا ڪاپي ڪلچر ختم ڪري ڇڏيو ته پوءِ يونيورسٽي اسان جي ڪاليج جي افيليشن ئي ختم ڪري ڇڏيندي ۽ ان جي معنى ته اسان جو روزگار به متاثر ٿيندو.

مون کي ڳڻتي آهي ۽ مان ڏسان ٿو ته سنڌ جا ڪاليج ۽ سنڌ جون يونيورسٽيون هر سال هزارين جاهلن جي لوڌو پيدا ڪري رهيا آهن. ملڪي ۽ غير ملڪي مارڪيٽ ۾ ڪهڙي قسم جا گريجوئيٽ ۽ پوسٽ گريجوئيٽ گھربل آهن ۽ سندن ڊمانڊ ڪهڙي آهي، انهن منجھ ڪهڙا هنر هجن ...انهن سڀني ڳاليهن کان بي نياز اسين ريگيولر، پرائيويٽ هزارين شاگردن کي سيميسٽر ۽ خاص ڪري اينوئل سسٽم داخلا ان ڪري نه ٿا ڏيون ته مارڪيٽ کي سندن گھرج آهي پر ان ڪري ٿا ڏيون ته جيئن يونيورسٽيز جي بجيٽ ۾ ڪابه گھٽتائي نه ٿي. انهن جا خرچ ۽ انهن ۾ ڪم ڪندڙ ملازمن جون پگھارون وقت سر کين ملنديون رهن. هاڻي جيڪڏهن مان اهو چوندس ته ٿي سگھي ٿو منهنجا گھڻا ٻيا به يار چڙي سگھن ٿا ته انڌا ڌنڌ داخلا پاليسي، داخلا ۽ امتحاني فيس، امتحاني ڊيوٽين وارو معاوضو، اسيسمنٽ واري ڊرامي جو معاوضو ملندو رهي، ٻار ڪلاس مان گم آهن ته وڃي ڌوڙ پائين ان ۾ اسان جو ڪهڙو ڏوهه؟!

جي اسان نام نهاد پڙهيل لکيل پروفيسرن جي سوچ ايتري پتڪڙي آهي ته پوءِ اڻ پڙهيل يا گھٽ پڙهيل شهرين تي ڪهڙي ميار رکجي ته اهي تعليم تي ڌيان نه پيا ڏين.  انهن کي ته شايد تعليم جي افاديت جي اوتري خبر ئي ناهي جيتري گھٽ ۾ گھٽ اسان کي آهي. هاڻي جيڪي ڄاڻندي به قوم جو ٻيڙو غرق ڪرڻ واري عمل ۾ ڀائيوار هئڻ تي فخر محسوس ڪن ٿا ته باقي ٻين تي ڪهڙو ڏوهه رکجي.