سنڌ اندر پناهه ورتلن جي نفسيات

پاڪ ۽ هند ۾ جيڪي هندو مسلم فساد ٿيا هيا انهن کي سنڌ جا پناهه گير پاڪستان لاءِ سندن ابن ڏاڏن جي قربانيون ٻڌائيندا آهن جڏهن ته حقيقت ۾اهي فساد ٻنهي ملڪن جي آزاد ٿيڻ کان تمام گھڻو پوءِ ٿيا هيا جن جو ملڪ جي آزاديءَ سان ڪنهن به قسم جو تاريخي لاڳاپو نه آهي. پر پناهه گيرن کي پاڪستان تي ۽ خاص ڪري سنڌ تي قبضاگيريءَ لاءِ ڪي ته مظبوط بهانا گھربل هيا سو هو اها ڳالهه وڌائي چڙهائي پيش ڪندا رهيا آهن. هن خطي ۾ انگريزن جي ڪالونيءَ خلاف مسلم ليگ جي ڪابه جدوجهد نه رهي آهي. مسلم ليگ تي ته اهي الزام لڳندا رهيا آهن ته انهن انگريزن جي ويڙهايو ۽ حڪومت ڪيو جي پاليسيءَ کي هٿي ڏيندي هند ۽ سنڌ جي مسلمانن وچ ۾ ويڇا وڌايا هيا. غلاميءَ خلاف حقيقي تحريڪون ته ڪانگريس، سورهه بادشاهه پير سائين پاڳاري، سرحدي گانڌي سرخپوش اڳواڻ باچا خان وارن پاران هلايون ويون هيون.

دنگن فسادن بعد وڏي پيماني ٿيل انهيءَ لڏ پلاڻ بعد جيڪي پناهه گير سنڌ پهتا هيا ته سنڌ جي ماڻهن انهن کي ”ماڪڙ“ سان پيٽ ڏني هئي ۽ کين مڪڙ ڪري به سڏيندا رهيا آهن.

ماڪڙ جي خصوصيتون هي آهن ته انهن جو پيٽ ڪڏهن به ناهي ڀربو، وات کان کائيندا ويندا آهن ۽ پويان ڪڍندا رهندا آهن. اهي وڏن ٽولن جي صورت ۾ اوچتو فصلن، وڻن ٽڻن، ٻيلن تي حملو ڪندا آهن ۽ سندن وڃڻ کان پوءِ بس تباهيءَ جا منظر هوندا آهن. اهي هر شيءِ کائي چٽ ڪري تهس نهس ڪري ڇڏيندا آهن.

هاڻي جيڪڏهن مٿين ٻڌايل وصف کي سامهون رکي اسان سنڌ جي پناهه گير لڏي جي نفسيات کي سمجھڻ جي ڪوشش ڪنداسين ته اسان کي واضع نظر ايندو ته اهي مٿي بيان ڪيل سموريون خصوصيتون منجھن مڪمل نموني سمايل آهن. هي جڏهن ٽولين جي شڪل ۾ هتي پهتا هيا ته سندن حالتون انتهائي خسته هيون. هتي کين هر شيءِ مفت ۾ ملي هئي. کين محلاتن جهڙا گھر، ملڪيتون، زمينون، جاگيرون کين عطا ڪيون ويون. وڻج واپار ڪرڻ جا سمورا موقعا هنن پنهنجي قبضي ۾ ڪري ڇڏيا هيا.  پاڪستان ٺهڻ کان پوءِ ملڪي وهنوار هلائڻ وارن ڪامورن ۾ سڀ کان وڌيڪ انگ سندن هيو. سنڌ جا شهر سندن حوالي ڪيا ويا. اڄ هي جيڪي سنڌ جي وڏن شهرن جي وڏن رهائشي ڪالونين ۾ رهن ٿا، جتي تعليم، صحت، روزگار جا بهتر موقعا موجود آهن ته اهي انهن جون پنهنجي محنت تي قائم ٿيل ناهن اهي ته سڀ کين عطا ٿيل آهن يا سندن هيرا ڦيريءَ سان ڦٻايل آهن. پاڪستان ٺهڻ کان وٺي هر ڊڪٽيٽر جي هي اکين جا تارا رهيا آهن. ضيا الحق، اسلم بيگ، مشرف کان سواءِ مسلم ليگ ۽ پ پ پ وارن هنن ناٽڪي کدڙن کي ريجهائڻ ۽ پرچائڻ لاءِ سونن چمچمن سان کارايو پياريو، کين هر دفعي سنڌ جو مالڪ بڻايو ويو، ايامن کان سنڌ جي گورنري سندن حوالي آهي پر سندن پيٽ آ جو ڀرجي ئي نه ٿو ۽ محروميءَ جو راڳ هر جاءِ تي پيو الاپجي.

 حيدرآباد ۽ ڪراچي ايشيا جا خوبصورت شهر هوندا هيا پر سندن اچڻ کان پوءِ اسان جي شهرن جو امن امان غائب ٿي ويو. شهرن مان پنهنجائپ موڪلائي ويئي. شهرن جي سڃاڻ دنگا، فساد، ڀتاخوري، ٽارگٽ ڪلنگ، اسٽريٽ ڪرائم وڃي رهيا جتي ڪوبه محفوظ نه رهيو. ايڌي جهڙن فرشته صف انسان جي گاڏين مان کلن جي ڦرلٽ، حڪيم سعيد جهڙي انمول انسان جو قتل ۽ اهڙا ٻيا ڪيئي ناقابل معافي جرم ٿيندا رهيا ۽ ٿيندا رهن ٿا.

مان سوچيان پيو ته اسان جا وڏڙا ڪيترا نه سياڻا هيا جن کين ”ماڪڙ“ سان ڀيٽ ڏني هئي پر ساڳي وقت اهو به ڏسان ٿو ته اسان جا جيڪي انوقت اڳواڻ هيا اهي ڪيترا نه اياڻا هيا، وٽن مستقبل لاءِ ڪوبه وزن نه هيو ۽ اهي هنن ناٽڪي ماڻهن جي هش تي خوش ٿي پنهنجي ڌرتيءَ جي ماڻهن وچ ۾ نفاق وجھي پنهنجي ڌرتي کسائي ويٺا هيا. تازو عوامي آواز ٽي وي جي پروگرام ٽئين رخ ۾ ڳالهه ٻولهه ڪندي هڪ دانشور ٻڌايو پئي ته سائين جي ايم سيد هندستان جي شهرن يوپي، سي پي، بهار ۾ وڃي اتي مسلمانن کي سنڌ اچڻ جون دعوتون ڏنيون هيون ۽ کين چيو هو ته جلدي اچو سنڌ جا شهر اوهان جي آمد لاءِ بي چين آهن. سائين پنهنجي ان ”نيڪ ڪم“ لاءِ ڪراچي اندر پنهنجي ذاتي ملڪيت مان 50 ايڪڙ زمين مهاجرن جي آبادگاريءَ لاءِ کين تحفي ۾ ڏئي ڇڏي هئي، جتي هاڻي بهار ڪالوني جڙيل آهي ۽ ڪنهن به سنڌيءَ کي اتي وڃڻ جي اجازت ناهي. دبئي ۾ سنڌين جي هڪ محفل ۾ وسعت الله خان هڪ تاريخي جملو چيو هيو ته ”جيڪڏهن سنڌي هندو ۽ سنڌي مسلمان پاڪستان ٺهڻ کان اڳ گڏ ويهي ڪا حڪمت عملي جوڙين ها ته کين ڪنهن ٽئين ملڪ ۾ هن نموني گڏجڻ جي ضرورت ئي نه پوي ها. “